Aan de hand van enkele eigen notities en (vooral) citaten uit boeken die me de
voorbije maanden inspireerden, wil ik mijn hoop en voornemens voor 2019
uitdrukken. Omdat sociale media voor mij in de eerste plaats sociale media zijn, bewaar ik persoonlijke
voornemens en wensen voor andere gelegenheden; behalve dan de hoop dat een of
ander citaat u mag aanzetten tot lectuur van een van de vermelde werken, want
ik vond ze zonder uitzondering de moeite waard.
hoop: hervorming van
onderaf
De publieke ruimte brokkelt af, staat mogelijk op instorten.
Laten wij, burgers en inwoners van Europa, onze oppervlakkige en vaak
kunstmatig gevoede tegenstellingen overstijgen en een burgersgilde vormen om de
publieke ruimte te stutten en herop te bouwen. Daarna kunnen we ze opnieuw
vullen met maatschappelijk geschal.
(eigen notitie)
…want ik ben van
mening dat het ieders plicht is om in deze geordende staat als het ware kleine
eilandjes van wanorde te stichten, zij het ook stiekem.
(dr. H. in ‘De belofte’ van
Friedrich Dürrenmatt)
Elke vrijheid moet
hardnekkig verdedigd worden om niet verloren te gaan.
(Pjotr Kropotkin, Memoires van een
revolutionair)
In de periode daarna
heerste er een angst die groter was dan elke andere: de angst voor de
heerschappij van de geest in de hoofden van de eigen onderdanen. Door dit
gevoel worden alle vorsten, ook al zijn ze met elkaar in oorlog, stille
bondgenoten.
(Hermann Grimm in „Das Leben Michelangelos”, 1868; origineel: „Es herrschte in den folgenden Zeiten eine
Furcht, die größer war als jede andere: die vor der Gewalt des Geistes in den
Köpfen der eigenen Untertanen. Durch dies Gefühl werden alle Fürsten, auch wenn
sie gegeneinander im Kriege liegen, zu stillen Verbündeten gemacht.“
… the ‘political atmosphere’ is, after all,
only the atmosphere around a certain thin state of professional politicians and
suspicious journalists, and (…) underneath it, the great fundamental forces of
the nations and the classes grow and change, quite unaffected by all this
prattling of bitter little men.
(de jonge George Kennan in ‘The
Kennan Diaries’, 1927)
voornemen (en hoop): een
scherper bewustzijn ontwikkelen (en zien ontstaan)
In Europa denken
mensen dat ze in vrijheid leven, maar dat is een illusie. Het is fake, het is
een namaakversie van vrijheid. De meeste mensen geven hun rechten op en geloven
vervolgens dat ze vrij zijn. Als je er niet voor strijdt, heb je geen vrijheid.
Europeanen zitten al decennialang gevangen in hun comfort, in hun luxe.
(Ai Weiwei in een opiniestuk in
De Standaard)
“Het zijn drie
machten, steeds, die de wereld regeren: geld, geest en gezag. Ze staan als
vijanden tegenover elkaar. Maar als hun invloed op de lotgevallen van een volk
zo is, dat geen ervan de andere overvleugelt, dan komt een volk tot bloei. (…)
Telkens wanneer een van deze drie titels meer waarde heeft dan de andere, stokt
de vrije ontplooiing van een volk, omdat het evenwicht zoek is.”
(Hermann Grimm in „Das Leben Michelangelos”, 1868; origineel: Es sind drei Mächte stets, welche die Welt
regieren: Geld, Geist und Gewalt. Diese feinden sich an untereinander. Steht
ihr Einfluss auf die Geschicke eines Volkes aber im solchen Verhältnis
zueinander, dass keine die andere überbietet, dann offenbart sich die Blüte
eines Volkes. [Man könnte sie auch benennen: Energie, Genie und Geburt oder
erwerbende Kraft, Wissenschaft und Adel: es sind immer die drei Zeichen, durch
die das Schicksal Menschen erhöht, indem es sie reich macht, ihnen überragende
Seelenkräfte oder eine erhabene Stellung durch die Geburt verleiht.] Immer, wo
einer dieser drei Titel mehr gilt als der andere, krankt die freie Entfaltung
eines Volkes, weil sie den richtigen Schwerpunkt verloren hat.“)
(eigen notitie + O. Spengler in Untergang des Abendlandes)
Ter illustratie van de actuele waarde van Grimms inzicht. Met
de volgende woorden begon het vrt-radionieuws op 30 december 2017 om 13 uur: In Iran komen al voor de derde dag op rij
mensen op straat om te betogen tegen het regime. En de kortingen bij de
wintersolden, volgende week, zullen meteen de moeite waard zijn.
(eigen notitie)
hoop (en voornemen):
meer begrip vanwege (en voor) de anders denkende andere
Each of the persons I encountered and write
about in these pages believed they were acting appropriately, but, taken
together, their acts produced misfortune on a continental scale. Is this
not the stuff of authentic tragedy?
(Yanis Varoufakis in ‘Adults in
the Room’, ontluisterende getuigenis van zijn strijd als Grieks minister van
Financiën met het Europees en internationaal financieel establishment)
In the present state of the world, I am
inclined to regard any sort of idealism, be it ever so beclouded with
bitterness and hate and bad leadership, as a refreshing phenomenon.
(George Kennan, 1927, dagboeknotitie
nadat hij een communistische demonstratie in Hamburg meemaakte, in: The Kennan
Diaries)
Dat was de laatste
keer dat ik zelf nadacht. Daarna heb ik me achter mijn partij geschaard, zonder
zelf nog scherpzinnig te zijn.
(Francesco Piccolo – Het
verlangen te zijn als alle anderen; wat een titel!)
Het verstand streeft
er niet naar zich te bevrijden, maar zich te onderwerpen.
(N.G. Dàvila)
Het stemde makkelijker
als je niet twijfelde, daarom had hij zichzelf wijsgemaakt dat hij niet
twijfelde.
(Vasili Grossman – Alles stroomt; Nikolaj
Andrejevitsj stemde bij een bijeenkomst van de Communistische Partij voor de executie van
Boecharin, ook al wist hij in zijn hart dat die onschuldig was. Maar ‘twijfelen aan de schuld van Boecharin,
weigeren te stemmen – dat betekende twijfelen aan de machtige staat met zijn
hoge doelstellingen.’)
En dan was er nog de
bijzonder laaghartige angst geweest om kuit te moeten eten in plaats van
kaviaar. (…) Ja, ja, zijn ideologische kracht was gevoed door angst voor zijn
hachje en angst om zonder kaviaar te zitten.
(Vasili Grossman – Alles stroomt; dezelfde
Nikolaj Andrejevitsj denkt na over zijn instemming met de executie van Boecharin.)
Dus kiest ook Claire
misschien de minder vermoeiende weg, de weg die ervoor zorgt dat de
oppervlakkigheid de overhand krijgt.
(Francesco Piccolo – Het
verlangen te zijn als alle anderen)
Het klinkt als een schietgebed, het oorspronkelijk Indiaanse
motto dat mij bij mijn werk altijd heeft geholpen: ‘Grote geest Manitu, geef
dat ik mijn buurman niet terechtwijs voordat ik een mij in zijn mocassins heb
gelopen!’. Met andere woorden: voordat ik serieus heb geprobeerd me te
verplaatsen in zijn leven van alledag, in zijn werkelijkheid.”
(Gabriele Krone-Schmalz in ‘Rusland
begrijpen‘)
hoop: groeiend inzicht
in het wereldgebeuren
Op de hoogste top ter
wereld kan elke zinsbegoocheling realiteit worden.
(Keizer Julianus in ‘Julianus, de
afvallige’ van Gore Vidal)
De vooropstelling van
de mode tegenover de zeden als een kenmerk van de moderniteit
(Peter Sloterdijk in ‘Die
schrecklichen Kinder der Neuzeit’; origineel: „Die Überordnung der Mode über die Sitten als ein Merkmal modernisierter
Verhältnisse“; met mode bedoelt Sloterdijk ‘de nabootsing van het
gelijktijdige’, met zede ‘de nabootsing van voorouders’.)
In de internationale
politiek gaat het nooit om democratie of mensenrechten. Het gaat om de belangen
van staten. Onthoud dat goed, wat men je voorts ook in de lessen geschiedenis mag
vertellen.
(Egon Bahr)
De vrijheid van de
pers is de vrijheid van 200 rijke mensen, hun mening te publiceren.
(Citaat van Paul Sethe,
aangehaald door Peter Scholl-Latour in ‘Russland im Zangengriff’ (2007). Scholl-Latour
vervolgt: “Ik neem aan dat dit aantal intussen gevoelig lager ligt.”)
De historicus heeft
zowel de telescoop nodig als de microscoop.
(H. L. Wesseling)
De bestrijding van het
terrorisme (…) leidt onvermijdelijk tot (…) ondraaglijke misdrijven tegen de menselijke
waardigheid.
(Peter Scholl-Latour in ‘Onbegrensde
oorlog’ (2002); 17 jaar geleden geschreven, ook nu hoogst actueel)
…het paradoxale
naast-elkaar-bestaan van wereldwijde imperialistische aanspraken en een
provinciaal aandoende veiligheidswaan.
(Peter Scholl-Latour in ‘Onbegrensde
oorlog’ (2002))
Er moesten
concentratiekampen worden verzonnen.
(Peter Scholl-Latour over
Kosovo-Servië, in ‘Onbegrensde oorlog’. Jawel, dat staat er.)
Met minachting van de
Haagse conventie over oorlogsrecht beval Saddam Hoessein de massale inzet van
gifwapens. Duizenden gifgasgranaten kwamen neer op de Revolutionaire Wachters
[van Iran]. In dikke wolken breidde de chemische dood zich uit over de
moerassen. De volgelingen van Khomeini, die geen gasmaskers hadden, en evenmin
beschermende kleding, stikten in de moordende nevels, hun huid werd aangetast,
ze werden blind. Deze barbaarse oorlogvoering werd jaren aangehouden.
Tienduizenden zijn op gruwelijke wijze besmet geraakt. In het westen verhief zich
niet één proteststem. Geen mensenrechtenorganisatie of vredesbeweging nam het
woord om deze flagrante minachting van het elementairste volkenrecht aan de
kaak te stellen (…). Het kwam niet tot een verontwaardigd debat bij de VN – het
ging er immers om met alle middelen te verhinderen dat de invloed van de
sjiitische Godsstaat zich uitbreidde over Mesopotamië.”
(Peter Scholl-Latour over de
Iran-Irak-oorlog in ‘Onbegrensde Oorlog’)
Zouden de strategen
van het Pentagon ooit ontdekken dat de joodse staat – in plaats van een solide
en strategisch bastion van de VS in de Oriënt – de achillespees van Amerika
dreigt te worden? Wie aan de Potomac vermag de waarschuwende weeklacht van de
profeet Zacharia te verstaan, die namens zijn Heer verkondigde: “Zie, ik maak Jeruzalem
tot een schaal der bedwelming voor alle volkeren in het rond. (…) Te dien dage
zal ik Jeruzalem maken tot een steen die alle natiën moeten heffen; allen die
hem heffen, zullen zich deerlijk verwonden.
(Peter Scholl-Latout in
‘Onbegrensde oorlog’)
It is difficult to get a man to understand
something when his salary depends upon his not understanding it.
(Upton Sinclair, geciteerd door
J. Varoufakis in ‘Adults in the Room’)
Zoals alles wat er in
het land gebeurde, was ook deze spontane verontwaardiging over de bloedige
misdaden van de joden van tevoren bedacht en gepland.
(Vassili Grossman – Alles stroomt)
hoopvol voornemen: kracht
en moed opbrengen om aanvaarde waarheden af te vallen
Elke mens heeft vanaf
de geboorte een onaanvechtbare aanspraak om tegenover de meerderheid – hoe
groot ook – ‘ongelijk’ te hebben.
(Peter Sloterdijk in ‘Die schrecklichen Kinder der Neuzeit’; het origineel
is iets langer: “Umbeseelung ist die erste Politik. Nach ihr hat jeder Mensch
von Geburt an einen unanfechtbaren Anspruch darauf, gegenüber der noch so
großen Mehrheit seiner eigenen Angehörigen ‚im Unrecht‘ zu sein.“)
For outside of a certain fundamentally
Anglo-Saxon tradition with some new world modifications, what is there in
America capable of forming a lasting ideological basis for a great nation?
(George Kennan, 1930; daarom vond
Kennan dat de VS de band met Groot-Brittannië niet mocht doorknippen.)
Ze weten dat ze
liegen, het publiek weet dat ze liegen, ze weten dat het publiek het weet; en
toch duurt het applaus minutenlang.
(naar Svetlana Aleksijevitsj, Het
einde van de Rode Mens: observatie van een deelnemer aan een partijbijeenkomst,
na de toespraak van een communistische bons.)
A willing suspension
of disbelief
(Genoteerd zonder bronvermelding.
Een bewust opschorten van ongeloof: zou ons begrip van de wereld daar niet bij
gebaat zijn?)
Niet tot de insiders willen behoren. Ondanks alles een
outsider willen zijn.
(eigen
notitie)
Niet weten verkiezen boven valse zekerheden. Grote waarheden
uit de weg gaan.
(eigen
notitie)
De patriot bleek een
grote minachting te koesteren voor zijn medeburgers.
(Toergenjev in ‘Adelsnest’;
recent heruitgebracht onder de titel ’Lisa’)
hoop en voornemen: handelen
(en durven handelen) naar voortschrijdend inzicht
Elk comfort heeft zijn
prijs.
(Ernst Jünger – Der Waldgänger; „Jeder Komfort muss bezahlt werden.“)
[I]nderdaad zaten zowel
Diderot als Voltaire in het hoofd van zijn zoon, en niet alleen zij: ook
Rousseau, Raynal en Helvetius en vele andere soortgelijke schrijvers zaten in
zijn hoofd, maar dan ook alleen in zijn hoofd. De gewezen leermeester van Ivan
Petrovitsj, de gepensioneerde abt en encyclopedist, had zich ertoe beperkt alle
wijsheid van de achttiende eeuw in zijn pupil uit te gieten, en hiervan vervuld
liep deze dan ook rond. Het zat in hem zonder zich met zijn bloed vermengd te
hebben, zonder doorgedrongen te zijn in zijn ziel, zonder zich als een hechte
overtuiging te manifesteren.
(Toergenjev over Ivan Petrovitsj
Lavretski in ‘Adelsnest’; in ons taalgebied onlangs heruitgebracht onder de
titel ‘Lisa’)
“We moeten
terugvechten. Wat er met ons persoonlijk gebeurt, doet er niet toe, maar wat er
met de beschaving gebeurt is van het allergrootste belang.”
(Libanius in een brief aan
Priscus, in ‘Julianus, de Afvallige’ van Gore Vidal)
Het westen kan de wereld nog slechts op één manier
veroveren: door haar voor zich in te nemen.
(eigen notitie)
Een burgerfront is dringend nodig!
(eigen notitie)
There are
times in politics when you must be on the right side and lose.
(John Kenneth Galbraith, geciteerd door J.
Varoufakis in ‘Adults in the Room’)
Het is een
moreelhistorische verplichting, wij zijn het onze kinderen schuldig, dat onze
politieke besluiten gebaseerd zijn op het behoud van de vrede en nooit op
partijpolitieke profilering en/of hardnekkige clichés. Het gaat erom die te
ontmaskeren, al gaat het in tegen alles wat op dat moment als politiek correct
geldt. Hieraan kan iedereen zijn bijdrage leveren. Het is bij uitstek in het
belang van de EU om Rusland als partner te hebben. Wie deze kans verspeelt,
riskeert dat Europa in de machtsstrijd tussen toekomstige grootmachten
verscheurd wordt.
(Gabriele Krone-Schmalz in ‘Rusland
begrijpen’)
Tot slot, een voornemen:
wat meer zelfrelativering en lichtvoetigheid opbrengen, ook over zwaarwichtige
dingen
-
L. : ‘Waarom
luisteren de mensen niet meer als ik begin te spreken? (…)
-
Vriend: ‘Je
bent te zwaarwichtig.’
-
L. : ‘Men
kan een zaak van gewicht nooit te zwaar opnemen.’
-
Vriend: ‘Kennelijk
denkt men er in Antiochië anders over’
(Libanius in gesprek met een vriend in
‘Julianus, de Afvallige’ van Gore Vidal)
Alleen als we goed beseffen dat wat we geloven verkeerd zou
kunnen zijn, kunnen we ons ervan bevrijden en meer leren.
(Carlo Rovelli in ‘De
werkelijkheid is niet wat ze lijkt’)
Life is too
full in these times to be comprehensible.
(George Kennan in 1927; als dat
in 1927 al zo leek, wat zou het dan nu anders zijn?)
