Hoop en voornemens voor 2019

Aan de hand van enkele eigen notities en (vooral) citaten uit boeken die me de voorbije maanden inspireerden, wil ik mijn hoop en voornemens voor 2019 uitdrukken. Omdat sociale media voor mij in de eerste plaats sociale media zijn, bewaar ik persoonlijke voornemens en wensen voor andere gelegenheden; behalve dan de hoop dat een of ander citaat u mag aanzetten tot lectuur van een van de vermelde werken, want ik vond ze zonder uitzondering de moeite waard.

hoop: hervorming van onderaf

De publieke ruimte brokkelt af, staat mogelijk op instorten. Laten wij, burgers en inwoners van Europa, onze oppervlakkige en vaak kunstmatig gevoede tegenstellingen overstijgen en een burgersgilde vormen om de publieke ruimte te stutten en herop te bouwen. Daarna kunnen we ze opnieuw vullen met maatschappelijk geschal. 

(eigen notitie)

…want ik ben van mening dat het ieders plicht is om in deze geordende staat als het ware kleine eilandjes van wanorde te stichten, zij het ook stiekem.

(dr. H. in ‘De belofte’ van Friedrich Dürrenmatt)

Elke vrijheid moet hardnekkig verdedigd worden om niet verloren te gaan.

 

(Pjotr Kropotkin, Memoires van een revolutionair)

In de periode daarna heerste er een angst die groter was dan elke andere: de angst voor de heerschappij van de geest in de hoofden van de eigen onderdanen. Door dit gevoel worden alle vorsten, ook al zijn ze met elkaar in oorlog, stille bondgenoten.

 

(Hermann Grimm in „Das Leben Michelangelos”, 1868; origineel: „Es herrschte in den folgenden Zeiten eine Furcht, die größer war als jede andere: die vor der Gewalt des Geistes in den Köpfen der eigenen Untertanen. Durch dies Gefühl werden alle Fürsten, auch wenn sie gegeneinander im Kriege liegen, zu stillen Verbündeten gemacht.“

… the ‘political atmosphere’ is, after all, only the atmosphere around a certain thin state of professional politicians and suspicious journalists, and (…) underneath it, the great fundamental forces of the nations and the classes grow and change, quite unaffected by all this prattling of bitter little men.

 

(de jonge George Kennan in ‘The Kennan Diaries’, 1927)

voornemen (en hoop): een scherper bewustzijn ontwikkelen (en zien ontstaan)

In Europa denken mensen dat ze in vrijheid leven, maar dat is een illusie. Het is fake, het is een namaakversie van vrijheid. De meeste mensen geven hun rechten op en geloven vervolgens dat ze vrij zijn. Als je er niet voor strijdt, heb je geen vrijheid. Europeanen zitten al decennialang gevangen in hun comfort, in hun luxe.

 

(Ai Weiwei in een opiniestuk in De Standaard)

 “Het zijn drie machten, steeds, die de wereld regeren: geld, geest en gezag. Ze staan als vijanden tegenover elkaar. Maar als hun invloed op de lotgevallen van een volk zo is, dat geen ervan de andere overvleugelt, dan komt een volk tot bloei. (…) Telkens wanneer een van deze drie titels meer waarde heeft dan de andere, stokt de vrije ontplooiing van een volk, omdat het evenwicht zoek is.” 

(Hermann Grimm in „Das Leben Michelangelos”, 1868; origineel: Es sind drei Mächte stets, welche die Welt regieren: Geld, Geist und Gewalt. Diese feinden sich an untereinander. Steht ihr Einfluss auf die Geschicke eines Volkes aber im solchen Verhältnis zueinander, dass keine die andere überbietet, dann offenbart sich die Blüte eines Volkes. [Man könnte sie auch benennen: Energie, Genie und Geburt oder erwerbende Kraft, Wissenschaft und Adel: es sind immer die drei Zeichen, durch die das Schicksal Menschen erhöht, indem es sie reich macht, ihnen überragende Seelenkräfte oder eine erhabene Stellung durch die Geburt verleiht.] Immer, wo einer dieser drei Titel mehr gilt als der andere, krankt die freie Entfaltung eines Volkes, weil sie den richtigen Schwerpunkt verloren hat.“)

Goed vijftig jaar later nam Oswald Spengler – Grimm indachtig? – de maat van het Avondland anno 1920 : “Der Geist denkt, das Geld lenkt.” De geest wikt, het geld beschikt.

(eigen notitie + O. Spengler in Untergang des Abendlandes)

Ter illustratie van de actuele waarde van Grimms inzicht. Met de volgende woorden begon het vrt-radionieuws op 30 december 2017 om 13 uur: In Iran komen al voor de derde dag op rij mensen op straat om te betogen tegen het regime. En de kortingen bij de wintersolden, volgende week, zullen meteen de moeite waard zijn.

(eigen notitie)

hoop (en voornemen): meer begrip vanwege (en voor) de anders denkende andere

Each of the persons I encountered and write about in these pages believed they were acting appropriately, but, taken together, their acts produced misfortune on a continental scale. Is this not the stuff of authentic tragedy?

 

(Yanis Varoufakis in ‘Adults in the Room’, ontluisterende getuigenis van zijn strijd als Grieks minister van Financiën met het Europees en internationaal financieel establishment)

In the present state of the world, I am inclined to regard any sort of idealism, be it ever so beclouded with bitterness and hate and bad leadership, as a refreshing phenomenon. 

(George Kennan, 1927, dagboeknotitie nadat hij een communistische demonstratie in Hamburg meemaakte, in: The Kennan Diaries)

Dat was de laatste keer dat ik zelf nadacht. Daarna heb ik me achter mijn partij geschaard, zonder zelf nog scherpzinnig te zijn.

 

(Francesco Piccolo – Het verlangen te zijn als alle anderen; wat een titel!)

Het verstand streeft er niet naar zich te bevrijden, maar zich te onderwerpen.

 

(N.G. Dàvila)

Het stemde makkelijker als je niet twijfelde, daarom had hij zichzelf wijsgemaakt dat hij niet twijfelde.

(Vasili Grossman – Alles stroomt; Nikolaj Andrejevitsj stemde bij een bijeenkomst van de Communistische Partij voor de executie van Boecharin, ook al wist hij in zijn hart dat die onschuldig was. Maar ‘twijfelen aan de schuld van Boecharin, weigeren te stemmen – dat betekende twijfelen aan de machtige staat met zijn hoge doelstellingen.’)

En dan was er nog de bijzonder laaghartige angst geweest om kuit te moeten eten in plaats van kaviaar. (…) Ja, ja, zijn ideologische kracht was gevoed door angst voor zijn hachje en angst om zonder kaviaar te zitten. 

(Vasili Grossman – Alles stroomt; dezelfde Nikolaj Andrejevitsj denkt na over zijn instemming met de executie van Boecharin.)

Dus kiest ook Claire misschien de minder vermoeiende weg, de weg die ervoor zorgt dat de oppervlakkigheid de overhand krijgt.

(Francesco Piccolo – Het verlangen te zijn als alle anderen)

Het klinkt als een schietgebed, het oorspronkelijk Indiaanse motto dat mij bij mijn werk altijd heeft geholpen: ‘Grote geest Manitu, geef dat ik mijn buurman niet terechtwijs voordat ik een mij in zijn mocassins heb gelopen!’. Met andere woorden: voordat ik serieus heb geprobeerd me te verplaatsen in zijn leven van alledag, in zijn werkelijkheid.”

               (Gabriele Krone-Schmalz in ‘Rusland begrijpen‘)

hoop: groeiend inzicht in het wereldgebeuren

Op de hoogste top ter wereld kan elke zinsbegoocheling realiteit worden.

(Keizer Julianus in ‘Julianus, de afvallige’ van Gore Vidal)

De vooropstelling van de mode tegenover de zeden als een kenmerk van de moderniteit

(Peter Sloterdijk in ‘Die schrecklichen Kinder der Neuzeit’; origineel: „Die Überordnung der Mode über die Sitten als ein Merkmal modernisierter Verhältnisse“; met mode bedoelt Sloterdijk ‘de nabootsing van het gelijktijdige’, met zede ‘de nabootsing van voorouders’.)

In de internationale politiek gaat het nooit om democratie of mensenrechten. Het gaat om de belangen van staten. Onthoud dat goed, wat men je voorts ook in de lessen geschiedenis mag vertellen.

(Egon Bahr)

De vrijheid van de pers is de vrijheid van 200 rijke mensen, hun mening te publiceren.

(Citaat van Paul Sethe, aangehaald door Peter Scholl-Latour in ‘Russland im Zangengriff’ (2007). Scholl-Latour vervolgt: “Ik neem aan dat dit aantal intussen gevoelig lager ligt.”)

De historicus heeft zowel de telescoop nodig als de microscoop. 

(H. L. Wesseling)

De bestrijding van het terrorisme (…) leidt onvermijdelijk tot (…) ondraaglijke misdrijven tegen de menselijke waardigheid.

(Peter Scholl-Latour in ‘Onbegrensde oorlog’ (2002); 17 jaar geleden geschreven, ook nu hoogst actueel)

…het paradoxale naast-elkaar-bestaan van wereldwijde imperialistische aanspraken en een provinciaal aandoende veiligheidswaan. 

(Peter Scholl-Latour in ‘Onbegrensde oorlog’ (2002))

Er moesten concentratiekampen worden verzonnen. 

(Peter Scholl-Latour over Kosovo-Servië, in ‘Onbegrensde oorlog’. Jawel, dat staat er.)

Met minachting van de Haagse conventie over oorlogsrecht beval Saddam Hoessein de massale inzet van gifwapens. Duizenden gifgasgranaten kwamen neer op de Revolutionaire Wachters [van Iran]. In dikke wolken breidde de chemische dood zich uit over de moerassen. De volgelingen van Khomeini, die geen gasmaskers hadden, en evenmin beschermende kleding, stikten in de moordende nevels, hun huid werd aangetast, ze werden blind. Deze barbaarse oorlogvoering werd jaren aangehouden. Tienduizenden zijn op gruwelijke wijze besmet geraakt. In het westen verhief zich niet één proteststem. Geen mensenrechtenorganisatie of vredesbeweging nam het woord om deze flagrante minachting van het elementairste volkenrecht aan de kaak te stellen (…). Het kwam niet tot een verontwaardigd debat bij de VN – het ging er immers om met alle middelen te verhinderen dat de invloed van de sjiitische Godsstaat zich uitbreidde over Mesopotamië.” 

(Peter Scholl-Latour over de Iran-Irak-oorlog in ‘Onbegrensde Oorlog’)

Zouden de strategen van het Pentagon ooit ontdekken dat de joodse staat – in plaats van een solide en strategisch bastion van de VS in de Oriënt – de achillespees van Amerika dreigt te worden? Wie aan de Potomac vermag de waarschuwende weeklacht van de profeet Zacharia te verstaan, die namens zijn Heer verkondigde: “Zie, ik maak Jeruzalem tot een schaal der bedwelming voor alle volkeren in het rond. (…) Te dien dage zal ik Jeruzalem maken tot een steen die alle natiën moeten heffen; allen die hem heffen, zullen zich deerlijk verwonden. 

(Peter Scholl-Latout in ‘Onbegrensde oorlog’)

It is difficult to get a man to understand something when his salary depends upon his not understanding it. 

(Upton Sinclair, geciteerd door J. Varoufakis in ‘Adults in the Room’)

Zoals alles wat er in het land gebeurde, was ook deze spontane verontwaardiging over de bloedige misdaden van de joden van tevoren bedacht en gepland.

(Vassili Grossman – Alles stroomt)

hoopvol voornemen: kracht en moed opbrengen om aanvaarde waarheden af te vallen

Elke mens heeft vanaf de geboorte een onaanvechtbare aanspraak om tegenover de meerderheid – hoe groot ook – ‘ongelijk’ te hebben.

(Peter Sloterdijk in ‘Die schrecklichen Kinder der Neuzeit’; het origineel is iets langer: “Umbeseelung ist die erste Politik. Nach ihr hat jeder Mensch von Geburt an einen unanfechtbaren Anspruch darauf, gegenüber der noch so großen Mehrheit seiner eigenen Angehörigen ‚im Unrecht‘ zu sein.“)

For outside of a certain fundamentally Anglo-Saxon tradition with some new world modifications, what is there in America capable of forming a lasting ideological basis for a great nation?

(George Kennan, 1930; daarom vond Kennan dat de VS de band met Groot-Brittannië niet mocht doorknippen.)

Ze weten dat ze liegen, het publiek weet dat ze liegen, ze weten dat het publiek het weet; en toch duurt het applaus minutenlang.

(naar Svetlana Aleksijevitsj, Het einde van de Rode Mens: observatie van een deelnemer aan een partijbijeenkomst, na de toespraak van een communistische bons.)

A willing suspension of disbelief

(Genoteerd zonder bronvermelding. Een bewust opschorten van ongeloof: zou ons begrip van de wereld daar niet bij gebaat zijn?)

Niet tot de insiders willen behoren. Ondanks alles een outsider willen zijn. 

               (eigen notitie)

Niet weten verkiezen boven valse zekerheden. Grote waarheden uit de weg gaan. 

               (eigen notitie)

De patriot bleek een grote minachting te koesteren voor zijn medeburgers. 

(Toergenjev in ‘Adelsnest’; recent heruitgebracht onder de titel ’Lisa’)

hoop en voornemen: handelen (en durven handelen) naar voortschrijdend inzicht

Elk comfort heeft zijn prijs.

(Ernst Jünger – Der Waldgänger; „Jeder Komfort muss bezahlt werden.“)

[I]nderdaad zaten zowel Diderot als Voltaire in het hoofd van zijn zoon, en niet alleen zij: ook Rousseau, Raynal en Helvetius en vele andere soortgelijke schrijvers zaten in zijn hoofd, maar dan ook alleen in zijn hoofd. De gewezen leermeester van Ivan Petrovitsj, de gepensioneerde abt en encyclopedist, had zich ertoe beperkt alle wijsheid van de achttiende eeuw in zijn pupil uit te gieten, en hiervan vervuld liep deze dan ook rond. Het zat in hem zonder zich met zijn bloed vermengd te hebben, zonder doorgedrongen te zijn in zijn ziel, zonder zich als een hechte overtuiging te manifesteren. 

(Toergenjev over Ivan Petrovitsj Lavretski in ‘Adelsnest’; in ons taalgebied onlangs heruitgebracht onder de titel ‘Lisa’)

“We moeten terugvechten. Wat er met ons persoonlijk gebeurt, doet er niet toe, maar wat er met de beschaving gebeurt is van het allergrootste belang.”

(Libanius in een brief aan Priscus, in ‘Julianus, de Afvallige’ van Gore Vidal)

Het westen kan de wereld nog slechts op één manier veroveren: door haar voor zich in te nemen. 

(eigen notitie)

Een burgerfront is dringend nodig! 

(eigen notitie)

There are times in politics when you must be on the right side and lose. 

(John Kenneth Galbraith, geciteerd door J. Varoufakis in ‘Adults in the Room’)

Het is een moreelhistorische verplichting, wij zijn het onze kinderen schuldig, dat onze politieke besluiten gebaseerd zijn op het behoud van de vrede en nooit op partijpolitieke profilering en/of hardnekkige clichés. Het gaat erom die te ontmaskeren, al gaat het in tegen alles wat op dat moment als politiek correct geldt. Hieraan kan iedereen zijn bijdrage leveren. Het is bij uitstek in het belang van de EU om Rusland als partner te hebben. Wie deze kans verspeelt, riskeert dat Europa in de machtsstrijd tussen toekomstige grootmachten verscheurd wordt.

             (Gabriele Krone-Schmalz in ‘Rusland begrijpen’)

Tot slot, een voornemen: wat meer zelfrelativering en lichtvoetigheid opbrengen, ook over zwaarwichtige dingen

-        L. :         ‘Waarom luisteren de mensen niet meer als ik begin te spreken? (…)

-        Vriend:  ‘Je bent te zwaarwichtig.’

-        L. :         ‘Men kan een zaak van gewicht nooit te zwaar opnemen.’

-        Vriend:   ‘Kennelijk denkt men er in Antiochië anders over’

             (Libanius in gesprek met een vriend in ‘Julianus, de Afvallige’ van Gore Vidal)

Alleen als we goed beseffen dat wat we geloven verkeerd zou kunnen zijn, kunnen we ons ervan bevrijden en meer leren. 

(Carlo Rovelli in ‘De werkelijkheid is niet wat ze lijkt’)

Life is too full in these times to be comprehensible.

(George Kennan in 1927; als dat in 1927 al zo leek, wat zou het dan nu anders zijn?)