[Oorspronkelijk gepubliceerd in april 2023, op mijn intussen gearchiveerde blog kwestievansamen.be.]
Meteen na de Russische inval in Oekraïne, intussen meer dan een jaar geleden, leende ik in de bibliotheek enkele boeken over geopolitiek, waaronder De wereld in 2100 (vertaling van The Next 100 Years), een werk uit 2009 van de invloedrijke Amerikaanse havik George Friedman, dat ik echter al na enkele hoofdstukken dichtklapte omdat het niet veel meer leek te zijn dan een bundeling baarlijke nonsens, bijeengesprokkeld door een hegemonialistische denktankfantast. Met name Friedmans voorspelling over Polen – ‘een nieuwe Europese grootmacht’ – vond ik goed een jaar geleden dermate onwaarschijnlijk, dat ik het boek maar liet voor wat het was. Dan liever ernstiger analisten, zoals Criekemans, Malfliet, Holslag, dacht ik toen.
Vandaag, amper een jaar later, lijken Friedmans voorspellingen helemaal niet meer zo vergezocht. Op basis van recente gebeurtenissen, opiniestukken, standpunten van westerse denktanks en opmerkelijke verklaringen van insiders en politici heb ik intussen een sterk vermoeden dat Friedmans De wereld in 2100 niet zozeer een denkoefening over mogelijke toekomstige ontwikkelingen was, wel veeleer een samenvatting van een strategische blauwdruk met het oog op de instandhouding van de Amerikaanse overheersing in Europa én (een noodzakelijke voorwaarde daarvoor) een definitief vernietigen van alle economische, culturele, politieke banden tussen Europa en Rusland. Geen futurisme dus, maar een plan, dat intussen stap voor stap uitgevoerd lijkt te worden.
De wereld in 2100 verscheen in 2009. Friedman voorspelt dat in de decennia volgend op 2009 in Rusland (zeker) en in China (waarschijnlijk) het staatsapparaat volledig in elkaar zal storten, met als te verwachten gevolg een uiteenvallen van deze landen in kleinere entiteiten. Ook zullen er wereldwijd – mede als gevolg van het verdwijnen van de twee Euraziatische grootmachten – vier nieuwe regionale grootmachten ontstaan: Mexico, Japan, Turkije en … Polen. Dat laatste land zal, aldus nog Friedman in 2009, de leiding op zich nemen van een nieuw ‘Pools blok’ (Polish bloc): een militaire alliantie met landen als Tsjechië, Slovakije, Hongarije en Roemenië. Polen zal, zo Friedman, opnieuw een Europese grootmacht worden, zoals ten tijde van de Pools-Litouwse Unie van de 17e en 18e eeuw.
Vervolgens voorspelt Friedman een aantal oorlogen die als gevolg van deze grote machtsverschuivingen zullen uitbreken. Een korte beschrijving daarvan is op Wikipedia te lezen. Wie dit stuk raadpleegt zal merken dat de correcties die Friedman in 2015 bij het boek aanbracht, geen wijziging van het Poolse scenario voorzien. Over dat Poolse scenario (plan?) wil ik het in de rest van dit stuk hebben. [1] Maar eerst een woordje over de auteur, George Friedman.
De private CIA
Wie is George Friedman? Iemand met eindredactie-autoriteit op Wikipedia noemt hem een ‘geopolitieke voorspeller’ en ‘strateeg voor internationale aangelegenheden’. In 2009, bij het verschijnen van De wereld in 2100, was hij de CEO van Stratfor, ‘een inlichtingendienst die vooral het bedrijfsleven voorziet van strategische analyses over geopolitieke aangelegenheden en internationale politiek’. Volgens een bekende boekensite wordt Stratfor ook wel de ‘Private CIA’ genoemd. Intussen heeft Friedman Stratfor verlaten en leidt hij de internetpublicatie Geopolitical Futures (‘Your Source for Geopolitics’). Hij schreef verscheidene boeken, waaronder recent nog The Storm Before the Calm. America’s Discord, the Coming Crisis of the 2020s and the Triumph Beyond (2020).
Voorheen kende ik Friedman enkel van een – in mijn ogen omineuze – toespraak die hij in 2015 bij The Atlantic Council hield, waarin hij een bijzonder cynische (en dus ongetwijfeld realpolitieke) visie op het Amerikaanse streven naar wereldhegemonie ontvouwt. Zonder verpinken en met zichtbare binnenpret (of is het schadenfreude?) verdedigt Friedman de verdeel-en-heers-strategie van de VS als de weg die het imperium ook in de toekomst moet bewandelen. (Klik hier voor een selectie van de meest markante uitspraken van Friedman, of hier voor de volledige versie.)
“The primordial interest of the United States, over which for centuries we have fought wars– the First, the Second and Cold Wars– has been the relationship between Germany and Russia, because united, they’re the only force that could threaten us. And to make sure that that doesn’t happen.”
George Friedman in 2015
Old Europe vs. New Europe (with a vengeance?)
Polen, een Europese militaire grootmacht? Hoe kan een serieus analyticus zich aan zulke onzin wagen, vroeg ik me goed een jaar geleden nog af. Het idee leek me potsierlijk, gezien de grote economische en politieke overmacht van Duitsland in Centraal-Europa. Maar enkele weken geleden schoot me deze gedachte te binnen: Wat als Friedman in zijn boek uit 2009 helemaal geen voorspellingen poneert, wel veeleer de strategische planning op middellange termijn van de Amerikaanse powers that be uit de doeken doet?
Welke aanwijzingen zijn er dan dat de VS inderdaad zou aansturen op een machtsverschuiving in Europa, ten voordele van Polen en Turkije en ten koste van bijvoorbeeld Duitsland?
- In januari 2023 verhoogde Polen zijn defensiebudget van ongeveer 2,2 % tot 4 % van het BBP, het hoogste percentage van alle NAVO-landen behalve de VS.
- Polen is al jarenlang vragende partij voor meer permanente militaire Amerikaanse bases in het land, terwijl in Duitsland de protesten tegen Amerikaanse bases jaar na jaar toenemen.
- Uit heel wat mediaberichten blijkt dat de VS Polen wil helpen een van de sterkste legers van Europa te ontwikkelen (ter aflossing van Oekraïne? Van Duitsland?).
- De toon die Polen tegenover Duitsland aanslaat, is de voorbije maanden merkbaar verscherpt, bijvoorbeeld in verband met herstelbetalingen voor de tijdens WO2 geleden schade.
- Voor wie verder kijkt dan de mainstream media is het een publiek geheim dat er heel wat Poolse soldaten en officieren in Oekraïne ingezet worden tegen Rusland.
- Via de media worden de geesten gekneed om aan het idee van een Pools-Oekraïense unie te wennen. Hier twee recente voorbeelden:
- Foreign Affairs, maart 2023: It’s Time to Bring Back the Polish Lithuanian Union, door een senior fellow van The American Enterprise Institute.
- Rzeczpospolita, 5 april 2023. In de Poolse ‘kwaliteitskrant’ verscheen een oproep van de socioloog en politoloog Tomasz Grzegorz Grosse (Univ. Warschau) om een Pools-Oekraïense republiek te stichten.
(In de blogosfeer wordt de mogelijke aanhechting van (een deel van) West-Oekraïne bij Polen al langer besproken en becommentarieerd.[2])
En de klap op de vuurpijl: gisteren werd ik gewezen (hat tip: Steve A.) op deze recente toespraak van Viktor Orban, waarin hij het heeft over een plan om de machtsstructuren in Europa volledig te herzien, met Polen als machtigste spil van een toekomstig Europa. ‘The power structure in Europe is being restructured’, zegt Orban. Volgens hem wordt een economische unie voorbereid tussen Polen en Oekraïne (of wat daarvan overblijft na een mogelijke nederlaag tegen Rusland), wat natuurlijk enorme gevolgen voor het politieke, economische, militaire evenwicht in Europa kan hebben. Is het uit te sluiten dat zulke plannen uit de beproefde verdeel-en-heers-koker van trans-Atlantische strategen komen?
Duitsland heeft sinds het begin van het Oekraïneconflict enkele serieuze opdoffers moeten incasseren: de sabotage van Nord Stream springt het meest in het oog. Wie zou er belang bij hebben dat Duitsland voor zijn energievoorziening op geen enkele manier nog bij Rusland terecht kan? Duitsland riskeert veel van zijn economische competitiviteit in te boeten wanneer het niet meer over de relatief goedkope Russische energie kan beschikken. De economische banden met Rusland zijn zo goed als volledig doorgeknipt, waardoor Duitsland de facto veel afhankelijker wordt van andere leveranciers, met name de VS, en economisch dreigt te degraderen van de Europese locomotief tot hoogstens nog een waterstoftrein.
20 jaar geleden namen Frankrijk en Duitsland – onder druk van de publieke opinie – openlijk afstand van de Amerikaanse plannen om Irak binnen te vallen. Wie herinnert zich niet de stemmingmakerij die daarop volgde, de openlijke scheldtirades (van Rumsfelds ‘Old Europe – New Europe’ tot Condoleezza Rice’s ‘Punish France, ignore Germany’, waaraan de zopas verschenen mei-editie van Le Monde Diplomatique een volledige pagina wijdt). Zes jaar later publiceerde Friedman De wereld in 2100. Heeft de VS uit de gebeurtenissen van 2003 de les getrokken dat, om het met Orban te zeggen, de machtsstructuren in Europa aan een grondige herziening toe zijn en mogen we de in de titel gestelde vraag letterlijk nemen? Is Polen een Europese grootmacht in de maak?
[1] Op de webstek van Geopolitical Futures lezen we overigens dat Friedman in juli 2021 nog steeds achter de voorspelling – de blauwdruk? – met betrekking tot Polen (en daarmee onlosmakelijk verbonden, Duitsland) stond: “[… ] Germany is the most vulnerable country and will experience economic decline due to inevitable fluctuations in the export market. Consequently, by 2040, Germany will be a second-tier power in Europe. Other countries in Western Europe will be affected by its decline, leading Central Europe, and Poland in particular, to emerge as a major, active power.” Bijna woordelijk dezelfde voorspelling vinden we in de Stratfor Decade Forecast 2015-2025 uit 2015: “We expect Germany to suffer severe economic reversals in the next decade and Poland to increase its regional power as a result.”
[2] Zo ook de invloedrijke blogger Simplicius op Substack op 10 april 2023: “Poland sees the writing on the wall, the slow fall of Germany from power, the destabilization of the EU, and there it sees a huge opportunity to become ascendant as perhaps the premiere European power. Everything it is doing is from this perspective.” En over Turkije: “Poland has a lot in common with Turkey in that regard. Turkey became a very strategically critical part of NATO because of its position on the Bosporous, a key transit point that holds immense power to thwart entire empires.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten